Η αρτηριακή υπέρταση
Απασχολεί και ανησυχεί το κοινό περισσότερο από κάθε άλλο πρόβλημα υγείας. Δικαιολογημένα θα έλεγε κανείς αφού είναι μια συχνή και σοβαρή κατάσταση. Ένας στους τρεις ενήλικες έχει αυξημένη πίεση η οποία είναι ένας από τους τρεις σημαντικότερους παράγοντες ανάπτυξης καρδιακών και αγγειακών παθήσεων. Ωστόσο, η ανησυχία αυτή δεν οδηγεί συχνά στη σωστή αντιμετώπιση. Έχουμε καταγράψει ότι λιγότεροι από τους
μισούς υπερτασικούς κάνουν σωστή θεραπεία ενώ πολλοί που κατά καιρούς παίρνουν φάρμακα δεν είναι υπερτασικοί. Η σύγχυση αυτή που επικρατεί στην αντιμετώπιση της υπέρτασης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην παραπληροφόρηση και την «μυθολογία» γύρω από την υπέρταση.
Η ΠΙΕΣΗ ΣΤΙΣ ΑΡΤΗΡΙΕΣ
Τι είναι αρτηριακή πίεση;
Είναι η πίεση (δύναμη) που ασκεί το αίμα πάνω στο τοίχωμα της αρτηρίας καθώς κυκλοφορεί. Εξ αιτίας της πίεσης αυτής το αίμα αναπηδά εάν τύχει και κοπεί κάποια αρτηρία.
Τι είναι οι αρτηρίες;
Είναι σωλήνες που ξεκινούν από την καρδιά, διακλαδίζονται πολλές φορές και μεταφέρουν το αίμα στα τριχοειδή. Τα τριχοειδή είναι λεπτότατοι σωληνίσκοι που σχηματίζουν ένα μικροσκοπικό, αλλά πολύ πυκνό, δίκτυο που ποτίζει με αίμα τους ιστούς. Η πίεση του αίματος μέσα στα τριχοειδή είναι χαμηλή, γι αυτό εάν κοπούμε επιφανειακά το αίμα στάζει σταγόνα-σταγόνα. Χαμηλή επίσης είναι η πίεση στις φλέβες, οι οποίες αποτελούν το δίκτυο των σωλήνων που φέρνουν το αίμα από τα τριχοειδή πίσω στην καρδιά.
Τι είναι το κυκλοφορικό;
Καρδιά-αρτηρίες-τριχοειδή-φλέβες δημιουργούν ένα κλειστό κύκλωμα και αποτελούν μαζί το κυκλοφορικό σύστημα.
Πού οφείλεται η αρτηριακή πίεση;
Στην αντλητική δύναμη της καρδιάς που ωθεί το αίμα με ορμή μέσα στις αρτηρίες που έχουν δυνατά τοιχώματα. Η ροή του αίματος από τις αρτηρίες στα τριχοειδή ελέγχεται από τις τελικές μικρές διακλαδώσεις των αρτηριών, τα αρτηρίδια, που λειτουργούν σαν στρόφιγγες. Όταν τα αρτηρίδια σφίγγουν και στενεύουν, τότε η καρδιά σπρώχνει το αίμα με μεγαλύτερη πίεση μέσα στις αρτηρίες για να διατηρηθεί η ροή του αίματος προς τα τριχοειδή και έτσι αυξάνει η αρτηριακή πίεση.
Τι είναι μέγιστη (μεγάλη) και ελάχιστη (μικρή) πίεση;
Καθώς η καρδιά στέλνει το αίμα στις αρτηρίες κατά ώσεις, η πίεση αυξάνει και μειώνεται με κάθε κτύπο της καρδιάς. Όταν η καρδιά συσπάται, αυξάνει η πίεση μέχρι ένα μέγιστο σημείο
που το λέμε συστολική πίεση (μεγάλη) και μειώνεται όταν χαλαρώνει μέχρι ένα ελάχιστο που το λέμε διαστολική πίεση (μικρή). Μετράμε την πίεση σε χιλιοστά στήλης υδραργύρου (mmHg) και γράφουμε τις δύο αυτές τιμές με μια κάθετη γραμμή στη
μέση, π.χ 120/80 mm Hg. ο συνηθισμένος τρόπος να μετράμε την πίεση με πόντους, π.χ 12/8, δεν είναι ιατρικά ορθός.
Τι σχέση έχει η συστολική με τη διαστολική πίεση;
Δεν έχει σταθερή σχέση αφού είναι μόνο δύο σημεία πάνω σε μια συνεχή καμπύλη τιμών πίεσης. Υπάρχει βέβαια συνήθως μια κάποια αναλογία αλλά είναι λάθος να πιστεύουμε ότι η μικρή πίεση πρέπει να είναι το μισό συν ένα της μεγάλης ή ότι η διαφορά τους, «το άνοιγμα», πρέπει να έχει κάποια σταθερή τιμή. Ο γιατρός αξιολογεί την τιμή της συστολικής και της διαστολικής ξεχωριστά. Γι αυτόν και οι δύο έχουν σημασία. Είναι επίσης λάθος να θεωρούμε τη διαστολική ως την «πίεση της καρδιάς».
Πώς ρυθμίζει ο οργανισμός μας την πίεση;
Αφού η κυκλοφορία του αίματος εξυπηρετεί τις ανάγκες της λειτουργίας των διαφόρων οργάνων και ιστών του σώματος που συνεχώς μεταβάλλονται (κίνηση, εργασία, διανοητική
λειτουργία, πέψη, μεταβολισμός, προσαρμογή στο κρύο ή ζέστη κ.α), είναι ανάγκη η κυκλοφορία συνεχώς να μεταβάλλεται και μαζί της και η αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, ο οργανισμός καταφέρνει να κρατάει τις αυξομειώσεις της αρτηριακής πίεσης
σχετικά μικρές, με ένα περίπλοκο σύστημα ρύθμισης νεύρων και ορμονών. Όταν η καρδιά ωθήσει πολύ αίμα στις αρτηρίες και αυξηθεί η πίεση, τότε ειδικά αισθητήρια στις αρτηρίες στέλνουν μήνυμα και χαλαρώνουν τα αρτηρίδια με αποτέλεσμα να μειωθεί η πίεση.
Αυξομειώσεις της πίεσής μας, ωστόσο, συμβαίνουν φυσιολογικά από στιγμή σε στιγμή ακόμα και όταν είμαστε ήρεμα καθισμένοι. Η πίεση πέφτει σε πολύ χαμηλά επίπεδα όταν κοιμόμαστε και ανεβαίνει σημαντικά με την αφύπνιση, πριν καλά-καλά ανοίξουμε τα μάτια μας. Στη διάρκεια της ημέρας αυξομειώνεται ανάλογα με τις σωματικές ή διανοητικές δραστηριότητές μας, και τις ψυχολογικές ή συγκινησιακές μας αντιδράσεις. Έτσι, μπορεί εύκολα να διαπιστώσουμε ότι η πίεση ανεβαίνει τη στιγμή που κάνουμε αριθμητικές πράξεις με το μυαλό μας ή όταν προσπαθούμε να παρακολουθήσουμε γρήγορα εναλλασσόμενες εικόνες σε μια οθόνη. Επίσης, ανεβαίνει όταν αισθανθούμε κάποιο έντονο ερέθισμα, όπως από το βάπτισμα του χεριού μας σε παγωμένο νερό ή από το τρύπημα μιας βελόνας.
Το φούσκωμα της περιχειρίδας για τη μέτρηση της πίεσης συχνά την ανεβάζει γι αυτό επαναλαμβάνουμε τη μέτρηση δύο και τρεις φορές για να μειωθεί η αντίδραση αυτή.
Η παρουσία του γιατρού ή ακόμα και της νοσοκόμας σε πολλά άτομα αυξάνει την πίεση (αντίδραση της άσπρης μπλούζας). στα άτομα αυτά η πίεση βρίσκεται χαμηλότερη όταν μετριέται στο σπίτι. Αυτή η αντίδραση δεν γίνεται αισθητή, ούτε ο γιατρός μπορεί να την προβλέψει με βάση άλλα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου. Μερικές δε φορές παραμένει και μετά από μακροχρόνια εξοικείωση με το γιατρό και το περιβάλλον του ιατρείου.
Ιατρικές παρατηρήσεις που έγιναν με συνεχή καταγραφή της πίεσης απ’ ευθείας από το εσωτερικό της αρτηρίας με φορητή συσκευή έδειξαν ότι, ακόμα και σε άτομα με χαμηλή πίεση, συχνά στη διάρκεια της ημέρας η πίεση ανεβαίνει σε επίπεδα που χαρακτηρίζουν την υπέρταση. Έτσι, σε περιπτώσεις αιφνιδιασμού ή τρομάρας, όπως στο απότομο φρενάρισμα για αποφυγή σύγκρουσης, η συστολική πίεση μπορεί να φθάσει προς στιγμή στο 220-240 mmHg σε άτομα με κανονική πίεση.
Παροδικές επομένως αυξήσεις της πίεσης συμβαίνουν φυσιολογικά και δεν μας επιτρέπουν να διαγνώσουμε υπέρταση.
Το συμπέρασμα από τα παραπάνω είναι ότι δεν υπάρχει μία τιμή πίεσης για τον καθένα μας, όπως π.χ. το ύψος ή το βάρος μας, αλλά μία συνεχώς μεταβαλλόμενη πίεση. Για να βρούμε την βασική ή συνηθισμένη πίεση που «χαρακτηρίζει» ένα άτομο, χρειάζεται ειδική προσπάθεια που θα περιγράψουμε παρακάτω.
ΠΩΣ ΜΕΤΡΑΜΕ ΤΗΝ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ
Ο πιο σίγουρος αλλά ο πιο δύσκολος τρόπος είναι με το υδραργυρικό σφυγμομανόμετρο και το ακουστικό. Υπάρχουν επίσης τα σφυγμομανόμετρα με καντράν σε τύπο ρολογιού και
τα διάφορα ηλεκτρονικά. Μερικά σφυγμομανόμετρα με καντράν μπορεί να δείχνουν λάθος εάν έχει χαλάσει το ελατήριό τους και γι αυτό πρέπει να συγκρίνονται κατά καιρούς με το υδραργυρικό. Υπάρχουν πολλές μάρκες και τύποι ηλεκτρονικών. Από αυτά ορισμένα έχουν ελεγχθεί αλλά λίγα έχουν βρεθεί αξιόπιστα.
Το σφυγμομανόμετρο
Χρησιμοποιήστε υδραργυρικό σε καλή κατάσταση ή σωστά ελεγμένο σφυγμομανόμετρο με ρολόι. Η περιχειρίδα πρέπει να έχει αεροθάλαμο 12-14 εκ. φάρδος και τουλάχιστον 20 εκ. μήκος. Η βαλβίδα πρέπει να μην χάνει και να επιτρέπει βαθμιαία μείωση της πίεσης χωρίς απότομες μεταβολές. Τα εξής τρία σημεία πρέπει να ελέγχονται πριν από κάθε μέ-
τρηση:
(1) ότι δεν υπάρχει διαρροή,
(2) ότι ο υδράργυρος ή η βελόνα βρίσκεται στο μηδέν, και
(3) ότι με την εισαγωγή πίεσης η κίνηση του υδραργύρου γίνεται ελεύθερα χωρίς καθυστέρηση και χωρίς ταλαντώσεις που σημαίνουν μερικό φράξιμο της διόδου του αέρα προς το δοχείο του υδραργύρου.
Πάντως, η σύγχρονη τάση είναι να καταργηθεί το υδραργυρικό σφυγμομανόμετρο εξ αιτίας του κινδύνου του υδραργύρου για το περιβάλλον.
Τεχνική:
Η μέτρηση πρέπει να γίνεται με τον εξεταζόμενο καθιστό αναπαυτικά και χαλαρά. Το μανόμετρο τοποθετείται σταθερά ανοικτό πάνω στο τραπέζι έτσι που η στήλη του να βρίσκεται στο ύψος των ματιών του εξετάζοντα. Ο βραχίονας του εξεταζόμενου πρέπει να γυμνωθεί τουλάχιστον σε 15 εκ. από την καμπή του αγκώνα. Πρέπει να στηρίζεται το αντιβράχιο στο τραπέζι, ο αγκώνας ελαφρά λυγισμένος έτσι που ο βραχίονας να είναι στο ύψος της στερνικής γωνίας (καρδιάς). Ο αεροθάλαμος πρέπει να είναι τελείως αδειανός από
αέρα. Η περιχειρίδα τοποθετείται σφικτά γύρω από τον βραχίονα έτσι που ο αεροθάλαμος να βρίσκεται στο εσωτερικό του βραχίονα και η κάτω άκρη του τουλάχιστον 3 εκ. πάνω από την καμπή του αγκώνα. Το ακουστικό τοποθετείται απαλά στο σημείο που είναι ψηλαφητός ο σφυγμός της αρτηρίας στην καμπή του αγκώνα. Η πλήρωση του αεροθαλάμου πρέπει να γίνεται απότομα και γρήγορα 2-3 εκ. πάνω από τη συστολική πίεση. Η κένωση γίνεται αργά και σταθερά έτσι που για μείωση 10 mmHg να αντιστοιχούν 3 καρδιακοί κύκλοι. Η συστολική πίεση αντιστοιχεί στον πρώτο ακουστό ήχο. Η διαστολική αντιστοιχεί στην πλήρη εξαφάνιση του ήχου. Η αρτηριακή πίεση μετριέται διαδοχικά τρεις φορές με με-
σοδιάστημα τουλάχιστον μισού λεπτού και καταγράφεται ο μέσος όρος δεύτερης και τρίτης μέτρησης.
Επειδή η μέτρηση με υδραργυρικό ή μεταλλικό σφυγμομανόμετρο είναι τεχνικά απαιτητική για μέτρηση στο σπίτι, συνιστούμε ένα σωστό ηλεκτρονικό.
Συνθήκες μέτρησης
Για να αποφύγουμε την επίδραση των διαφόρων παραγόντων που επηρεάζουν παροδικά την πίεση, όπως αναφέραμε παραπάνω, πρέπει να μετράμε την πίεση κάτω από ορισμένες συνθήκες. Πρέπει το άτομο να έχει καθίσει αναπαυτικά για τουλάχιστον 10 λεπτά της ώρας. Πρέπει να βρίσκεται σε κανονική θερμοκρασία περιβάλλοντος και να μην έχει καπνίσει, να
μην έχει πιει καφέ ούτε οινόπνευμα πρόσφατα. Πρέπει να μην αισθάνεται την ανάγκη να ουρήσει ούτε να αισθάνεται άλλου είδους δυσφορία.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν έχει μεγάλη σημασία ή ώρα της ημέρας που μετράμε την πίεση, αν και καλό είναι η ώρα να καταγράφεται μαζί με το αποτέλεσμα.
Ηλεκτρονικά πιεσόμετρα
Σήμερα υπάρχουν «αυτόματα» ηλεκτρονικά πιεσόμετρα ελεγμένα ως προς την ακρίβεια που κάνουν την μέτρηση πολύ πιο εύκολη και πιο αντικειμενική. Προτιμούμε τα πιεσόμετρα βραχίονα και όχι καρπού. Για τους τύπους των πιστοποιημένων για ακρίβεια ηλεκτρονικών, ρωτήστε το γιατρό σας.
ΥΠΕΡΤΑΣΗ: ΠΩΣ ΘΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΩ ΚΑΙ ΠΟΙΑ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ
Τι είναι η υπέρταση;
Όταν η αρτηριακή πίεση αυξηθεί και διατηρηθεί αυξημένη, τότε λέμε πως έχουμε υπέρταση. Επειδή παροδική αύξηση της πίεσης, όπως είπαμε, συμβαίνει φυσιολογικά, για να αποφασίσουμε ότι κάποιος παρουσιάζει υπέρταση, πρέπει να επιβεβαιώσουμε ότι η αρτηριακή πίεση διατηρείται αυξημένη. Ο γιατρός, αφού κάνει επανειλημμένες μετρήσεις, υπολογίζει το μέσο όρο των μετρήσεων αυτών. Για να βάλει τη διάγνωση της υπέρτασης πρέπει, κατά κανόνα, να μεσολαβήσουν πολλές επισκέψεις και να παρακολουθήσει το άτομο για κάποιο διάστημα, συνήθως αρκετών εβδομάδων.
Η υπέρταση, επομένως, δεν είναι αρρώστια από μόνη της αλλά μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από το επίπεδο της αρτηριακής πίεσης μόνο.
Θα δούμε στη συνέχεια γιατί της αποδίδουμε σημασία.
Πού οφείλεται η υπέρταση;
Για κάθε πρόβλημα υγείας ψάχνουμε να βρούμε μιαν αιτία. Ωστόσο, σε πάνω από το ενενήντα πέντε τοις εκατό των υπερτασικών δεν βρίσκεται καμία παθολογική αιτία και τότε μιλάμε για «ιδιοπαθή υπέρταση». Η απουσία κάποιου αιτίου για την υπέρταση ξενίζει εκ πρώτης όψεως. Θα πρέπει όμως να σκεφτούμε ότι η πίεσή μας είναι κάτι όπως το ανάστημά μας ή το σωματικό μας βάρος που δεν εξαρτάται από μία συγκεκριμένη αιτία αλλά από πολλούς παράγοντες. Μερικοί από τους παράγοντες που οδηγούν σε υπέρταση έχουν να κάνουν με τον τρόπο ζωής, όπως η μεγάλη κατανάλωση αλατιού και οινοπνεύματος, η παχυσαρκία και οι πλούσιες τροφές, η καθιστική ζωή, το άγχος και το ψυχοκοινωνικό στρές, ενώ έχουν σημασία και οι γενετικοί παράγοντες που κληρονομούμε από τους γονείς μας.
Ποιά είναι η φυσιολογική πίεση και ποιος έχει υπέρταση;
Όπως δεν υπάρχει ορισμένο ύψος αναστήματος που ξεχωρίζει τους ψηλούς από τους κανονικούς, έτσι δεν υπάρχει ορισμένη τιμή πίεσης που ξεχωρίζει την υπέρταση από την φυσιολογική πίεση. Ωστόσο ο γιατρός, αφού προσδιορίσει σύμφωνα με τους ιατρικούς κανόνες τη «συνηθισμένη» πίεση ενός ατόμου, το κατατάσσει σε διάφορες κατηγορίες ύψους πίεσης. Αυτό θα του επιτρέπει να κρίνει, σε συνδυασμό με άλλα δεδομένα, τι είδους αντιμετώπιση θα συστήσει. Άτομα με «συνηθισμένη» συστολική πίεση κάτω από 140 και διαστολική κάτω από 90 mmHg συνήθως δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την πίεσή τους.
Πώς βλάπτει η υπέρταση;
Η μόνιμα αυξημένη πίεση βλάπτει τον οργανισμό με πολλούς τρόπους. Για να διατηρηθεί η πίεση υψηλά η καρδιά δουλεύει πιο πολύ και τείνει να διογκωθεί. Αυτό για πολλά χρόνια
δεν επηρεάζει τη λειτουργία αλλά τελικά μπορεί η καρδιά να αρχίσει να δυσκολεύεται στο έργο της. Η συχνότερη όμως συνέπεια της υπέρτασης έχει σχέση με τις αρτηρίες μας καθώς
προάγει την αθηροσκλήρωση. Αθηροσκλήρωση είναι η πάθηση των αρτηριών που οδηγεί σε καρδιακά και εγκεφαλικά επεισόδια, ανευρύσματα της αορτής, κακή τροφοδοσία των κάτω
άκρων και σε άλλες συνέπειες. Είναι συχνότερη στους καπνιστές και σε όσους έχουν αυξημένο ζάχαρο ή αυξημένη χοληστερίνη στο αίμα. Η υπέρταση σε αυτούς οδηγεί σε σοβαρότερες και πιο πρώιμες βλάβες. Η υπέρταση βλάπτει επίσης τα νεφρά και μπορεί να προκαλέσει αιμορραγίες στον εγκέφαλο.
Ποιά είναι η σοβαρότερη συνέπεια της υπέρτασης;
Ο πολύς κόσμος φοβάται την υπέρταση για τα εγκεφαλικά επεισόδια. Ωστόσο, στους υπερτασικούς τα καρδιακά επεισόδια είναι τέσσερις φορές συχνότερα από τα εγκεφαλικά. Αυτό οφείλεται στο ότι η αθηροσκλήρωση, που περιγράφηκε αμέσως παραπάνω, προσβάλλει συχνότερα τις στεφανιαίες αρτηρίες της καρδιάς. Τα εγκεφαλικά επεισόδια των υπερτασικών οφείλονται σε αναλογία περίπου 85% σε φράξιμο αγγείου λόγο της αθηροσκλήρωσης και θρόμβου και μόνο σε 15% σε ρήξη αγγείου (μικροσκοπικό ανεύρυσμα εγκεφαλικής αρτηρίας). Γι αυτό και η φοβία ότι «εάν ανέβει απότομα η πίεση θα πάθω εγκεφαλικό»
δεν είναι δικαιολογημένη.
Πώς θα καταλάβω εάν έχω υπέρταση;
Η υπέρταση, αντίθετα από ότι πιστεύεται, δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα. Είναι πλάνη ότι οι ζάλες, οι εξάψεις, ο εκνευρισμός, οι παροδικοί πονοκέφαλοι, το άνοιγμα της μύτης (ρινορραγία) ή άλλου είδους αδιαθεσίες οφείλονται στην αυξημένη πίεση. Πολύ συχνά όταν έχουμε αυτές τις ενοχλήσεις και τρέξουμε να μετρήσουμε τη πίεσή μας, θα τη βρούμε αυξημένη, και αυτή η παρατήρηση ενισχύει την πλάνη μας. Ωστόσο, η αρτηριακή πίεση στις περιπτώσεις αυτές αυξάνει παροδικά ως αντίδραση στην ανησυχία που προκαλούν τα ενοχλήματα αυτά. Η υπέρταση, επομένως, δεν γίνεται αντιληπτή και αποκαλύπτεται μόνο με τη μέτρηση της πίεσης.
Πώς γίνεται η διάγνωση της υπέρτασης;
Η τυχαία ή περιστασιακή μέτρηση της πίεσης, όπως με αφορμή επίσκεψης στο γιατρό για οποιαδήποτε αιτία, χρησιμεύει ως ένας αρχικός έλεγχος. Αυτή η μέτρηση δεν επιτρέπει τη διάγνωση της υπέρτασης. Ωστόσο, εάν βρεθεί τιμή κάτω από 140/90 mmHg μας καθησυχάζει ότι δεν υπάρχει υπέρταση. Εάν είναι πάνω από τις τιμές αυτές, τότε προχωρεί ο γιατρός στη διαδικασία του επιβεβαιωτικού ελέγχου που θα καταλήξει είτε στην επιβεβαίωση της αύξησης της πίεσης είτε στην καθησύχαση του ατόμου. Η διαδικασία επιβεβαίωσης γίνεται σε διαδοχικές επισκέψεις σε μεσοδιαστήματα τουλάχιστον μιας εβδομάδας. Εάν οι αρχικές τιμές είναι πολύ υψηλές με συστολική πάνω από 200 και διαστολική πάνω από 110 mm Hg, ο γιατρός εξετάζει ταυτόχρονα το άτομο και κάνει μια ανάλυση ούρων. Εάν διαπιστώσει ότι
υπάρχουν σημάδια από την καρδιά, τα αγγεία του βυθού των οφθαλμών ή από τα ούρα που υποδηλώνουν ότι υπάρχει σοβαρή υπέρταση από καιρό, τότε, η διάγνωση γίνεται αμέσως.
Μπορώ να διαγνώσω μόνος μου την υπέρταση;
Οι μετρήσεις από τον ίδιο τον ασθενή ή από δικούς του στο σπίτι ή στο γραφείο μπορεί να υποβοηθήσουν τη διαδικασία της επιβεβαίωσης και της διάγνωσης. Δυστυχώς συνήθως οδηγούν σε ανησυχία και γι αυτό τις αποθαρρύνουμε. Η διάγνωση της υπέρτασης προϋποθέτει γνώση και εμπειρία της συμπεριφοράς της αρτηριακής πίεσης και των μεταβολών της.
Υπάρχει τρόπος να ξέρω πώς κυμαίνεται η πίεσή μου;
Υπάρχουν σήμερα φορητές συσκευές που είναι προγραμματισμένες να μετρούν την πίεση σε τακτά διαστήματα ημέρα και νύκτα αυτόματα χωρίς τη συμμετοχή μας. Έτσι, καταγράφονται
πολλές δεκάδες μετρήσεις μέσα στο 24ωρο που επιτρέπουν την παρακολούθηση των μεταβολών της πίεσης και τον υπολογισμό του μέσου όρου. Η μέθοδος αυτή είναι χρήσιμη στο γιατρό σε πολλές περιπτώσεις αλλά απαιτεί ειδική εμπειρία και γνώσεις για την αξιολόγηση του αποτελέσματος.
Τι άλλες εξετάσεις χρειάζεται να κάνει ένας υπερτασικός;
Από τη στιγμή που επιβεβαιώνεται η διάγνωση της υπέρτασης χρειάζονται μερικές μόνο απλές και συνηθισμένες εξετάσεις εκτός από την προσεκτική κλινική εξέταση από το γιατρό.
Μερικές συνηθισμένες εξετάσεις αίματος και ούρων και η καταγραφή του ηλεκτροκαρδιογραφήματος, και σε ορισμένες περιπτώσεις το υπέρηχο καρδιογράφημα, είναι αρκετές. Άλλες περίπλοκες και δαπανηρές εξετάσεις είναι περιττές και είναι λάθος να θεωρούνται απαραίτητες.
Μπορεί η υπέρταση να οφείλεται σε κάποια άλλη πάθηση;
Όπως αναφέραμε παραπάνω, μόνο ένα μικρό ποσοστό, περίπου πέντε στους εκατό έχει πίεση που την προκαλεί κάποια άλλη πάθηση. Τις περιπτώσεις αυτές που τις αποκαλούμε δευτερογενή υπέρταση μπορεί συνήθως εύκολα να τις υποψιαστεί ο ειδικός γιατρός και να παραγγείλει ειδικές εξετάσεις για να τις διαγνώσει. Η αντίληψη ότι πρέπει να γίνουν πολλές εξετάσεις σε καθέναν για να βρεθεί η «αιτία» της υπέρτασης είναι μύθος, όχι πάντοτε ακίνδυνος.
Υπάρχει αθώα υπέρταση;
Αθώα είναι μόνο η υπέρταση φάντασμα όταν δηλαδή δεν υπάρχει και έχει γίνει λάθος διάγνωση όπως όταν αυτή βασιστεί σε παροδικές αυξήσεις της πίεσης. Όσο πιο μεγάλη είναι η υπέρταση και όταν συνδυάζεται με άλλους παράγοντες, όπως κάπνισμα και χοληστερίνη, τόσο πιο σοβαρές είναι οι συνέπειες. Επομένως, «αθωότερη» είναι η ήπια υπέρταση σε άτομα που δεν έχουν άλλους παράγοντες. Μερικοί πιστεύουν ότι επειδή πάντα είχαν αυξημένη πίεση είναι «κανονική» για αυτούς και επομένως, αθώα. Αυτός είναι άλλος ένας επικίνδυνος μύθος.
Οι ηλικιωμένοι είναι φυσιολογικό να έχουν υψηλότερη πίεση;
Έτσι πίστευαν οι γιατροί τα παλιά χρόνια. σήμερα γνωρίζουμε ότι οι συνέπειες της ψηλής πίεσης είναι εξ ίσου σοβαρές στους ηλικιωμένους και ότι η θεραπεία και στους ηλικιωμένους παρέχει σημαντική προστασία.
Τι είναι «νευροπίεση»;
Είναι ένας παραπλανητικός λαϊκός όρος που πρέπει να ξεχαστεί. Δεν υπάρχει «νευροπίεση». σε όλα τα άτομα είτε έχουν χαμηλή είτε κανονική είτε υψηλή πίεση, νευρικά ερεθίσματα ανεβάζουν την πίεση σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ
Πότε πρέπει να θεραπεύεται η υπέρταση;
Όταν η μεγάλη πίεση είναι σταθερά πάνω από 140 ή όταν η μικρή είναι σταθερά πάνω από 90 mm Hg, πρέπει να λαμβάνονται θεραπευτικά μέτρα. Όταν υπάρχουν ταυτόχρονα και άλλα
ειδικά προβλήματα, όπως διαβήτης ή καρδιοπάθεια, τότε πρέπει να λαμβάνεται θεραπεία και για χαμηλότερες τιμές πίεσης.
Ποιά είναι η θεραπεία της υπέρτασης;
Τα θεραπευτικά μέτρα για την υπέρταση ανήκουν σε τρεις κατηγορίες:
(1) Απομάκρυνση των παραγόντων που ευνοούν την ανά- πτυξη της υπέρτασης, τα λεγόμενα μη φαρμακευτικά μέτρα.
(2) Φάρμακα για τη μείωση της πίεσης.
(3) Διόρθωση άλλων καταστάσεων που επίσης βλάπτουν τα αγγεία, όπως το κάπνισμα και η υψηλή χοληστερίνη.
Ποιά είναι τα μη φαρμακευτικά μέτρα θεραπείας της υπέρτασης;
Είναι το αδυνάτισμα για τους υπέρβαρους, η αποφυγή του αλατιού και αλμυρών τροφών καθώς και της υπερβολικής κατανάλωσης οινοπνευματωδών, η τακτική σωματική άσκηση και η αποφυγή του ψυχοκοινωνικού στρες. Τα μέτρα αυτά είναι αποτελεσματικά μόνο σε έναν στους πέντε υπερτασικούς.
Πότε πρέπει να πάρω φάρμακα για την
υπέρταση;
Όταν το συστήσει ο γιατρός. ο γιατρός σας θα βασίσει την απόφασή του στο ύψος της αρτηριακής πίεσης, στο εάν τυχόν υπάρχουν ήδη αλλοιώσεις στον οργανισμό από την υπέρταση, εάν συνυπάρχουν άλλοι βλαπτικοί για τα αγγεία παράγοντες όπως κάπνισμα ή χοληστερίνη (παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου) και εάν συνυπάρχουν άλλες καταστάσεις όπως διαβήτης ή στεφανιαία καρδιοπάθεια.
Ποιά είναι τα φάρμακα της υπέρτασης
Πάρα πολλά σε αριθμό αλλά όλα ανήκουν σε πέντε μόνο κατηγορίες. Φάρμακα που ανήκουν στην ίδια κατηγορία έχουν τη ίδια δράση, την ίδια αποτελεσματικότητα και τις ίδιες παρενέργειες. Η επιλογή μεταξύ των φαρμάκων της ίδιας κατηγορίας δεν έχει συνήθως μεγάλη σημασία και είναι θέμα προτίμησης του γιατρού. συχνά ο γιατρός, για να πετύχει το στόχο, πρέπει να συνδυάσει φάρμακα από δύο ή και τρεις διαφορετικές κατηγορίες. συνδυασμός φαρμάκων της ίδιας κατηγορίας δεν έχει νόημα, είναι λάθος.
Θα αισθανθώ καλύτερα παίρνοντας φάρμακα;
Συνήθως όχι. Ευτυχώς, συνήθως ούτε χειρότερα. Η θεραπεία στοχεύει στη μακροχρόνια προστασία από τις απώτερες επιπλοκές της πίεσης και όχι στην υποκειμενική βελτίωση.
Τα διουρητικά βλάπτουν τα νεφρά;
Ένας μεγάλος μύθος! Όχι μόνο δεν βλάπτουν αλλά μειώνοντας την πίεση προστατεύουν τα νεφρά από τις συνέπειες της υπέρτασης.
Τα διουρητικά αδυνατίζουν;
Όχι βέβαια. σε μερικούς ασθενείς μειώνουν το σωματικό βάρος κατά ένα με δύο κιλά όταν πρωταρχίζει η θεραπεία, ιδίως σε άτομα που έχουν κατακράτηση υγρών.
Τα διουρητικά αυξάνουν την αποβολή των ούρων;
Μόνο σε άτομα με οιδήματα. Όταν χορηγούνται συνεχώς για μείωση της πίεσης δεν αυξάνουν συνολικά τα ούρα, με εξαίρεση τα διουρητικά με ταχεία δράση τα οποία όμως δεν χρησιμοποιούμε στη θεραπεία της υπέρτασης.
Είναι κακό που ορισμένα φάρμακα μειώνουν τους σφυγμούς;
Αντίθετα, είναι συχνά επιθυμητό γιατί έτσι προστατεύεται η καρδιά ακόμα περισσότερο. Η βραδυκαρδία που προκαλούν ορισμένα φάρμακα (βήτα-αποκλειστές) δεν είναι παρενέργεια αλλά μέρος της θεραπευτικής τους δράσης.
Μπορεί να σταματήσει η καρδιά μου ή να χρειαστώ βηματοδότη εάν μειωθούν οι σφυγμοί μου;
Άλλος ένας διαδεδομένος μύθος. Η διέγερση του συμπαθητικού συστήματος που επιταχύνει το ρυθμό της καρδιάς εμποδίζεται με τους βήτα-αποκλειστές και όχι ο «ίδιος» ρυθμός της
καρδιάς που δεν επηρεάζεται από τα φάρμακα. Μόνο σε ασθενείς με πάθηση του ρυθμού της καρδιάς που χρειάζονται τη διέγερση του συμπαθητικού μπορεί να προκύψει πρόβλημα, και
σε αυτούς ο γιατρός δεν χορηγεί ποτέ βήτα-αποκλειστή.
Εάν, ενώ παίρνω τακτική θεραπεία, διαπιστώσω κάποια στιγμή ότι έχει αυξηθεί η πίεσή μου πρέπει να πάρω έξτρα χάπι;
Όχι βέβαια. Εάν έχετε ικανοποιητική ρύθμιση της πίεσής σας και κάποια στιγμή ή ακόμα και για αρκετές ώρες η πίεσή σας έχει ανέβει, δεν πρέπει να αλλάξετε αγωγή ούτε να πάρετε επι-
πλέον δόσεις φαρμάκων. οι παροδικές αυξήσεις είναι συχνές και δεν θέλουν, ούτε παίρνουν, θεραπεία. συνήθως οφείλονται σε ψυχολογικό στρες, φόβο, ή κάποια σωματική ενόχληση. Η
απομάκρυνση του αιτίου και η καθησύχαση είναι το πιο αποτελεσματικό μέτρο. Ωστόσο, η συχνή μέτρηση της πίεσης περιμένοντας να πέσει διατηρεί την ανησυχία.
Εάν αρχίσω θεραπεία με φάρμακα, δεν θα μπορώ να τα σταματήσω;
Μύθος! Ωστόσο, αφού δεν υπάρχει οριστική ίαση, αλλά δια βίου διαρκής έλεγχος της υπέρτασης, η θεραπεία μπορεί μεν αλλά δεν πρέπει να σταματήσει. Δεν υπάρχει εθισμός στα φάρμακα ώστε να μην μπορεί να διακοπούν.
Πρέπει να διακόπτω που και που τη λήψη των φαρμάκων για να ξεκουράζεται ο οργανισμός μου;
Πλάνη! Δεν υπάρχει καμία ιατρική στήριξη αυτής της δοξασίας. Η διαρκής θεραπεία δεν δημιουργεί κινδύνους. Αντίθετα η ανεπαρκής και ατελής θεραπεία μειώνει το πλεονέκτημα της προστασίας από καρδιαγγειακές παθήσεις.
Τι θα συμβεί εάν κάποια φορά ξεχάσω το φάρμακό μου;
Τίποτα σοβαρό. Καλό είναι όμως αυτό να μη συμβαίνει συχνά.
Πρέπει να υποφέρω τις παρενέργειες των φαρμάκων;
Τα σημερινά φάρμακα έχουν λίγες παρενέργειες που πολύ σπάνια είναι σοβαρές. Είναι φυσικό όταν κάποιος αρχίζει μια θεραπεία να παρατηρεί προσεκτικά τον εαυτό του και να αποδίδει στη θεραπεία συμπτώματα που διαπιστώνει χωρίς κατ ανάγκη να οφείλονται σε αυτή, ιδιαίτερα εάν τα συμπτώματα αυτά αναφέρονται στις οδηγίες που υπάρχουν στη συσκευασία του φαρμάκου. Βεβαιωμένα ενοχλητικές, μη ανεκτές παρενέργειες είναι λόγος να αλλάξει ο γιατρός το φάρμακο.
Ποιός είναι ο στόχος της θεραπείας;
Ο στόχος της θεραπείας είναι να επιτευχθεί η μείωση των συνηθισμένων τιμών της πίεσης κάτω από 140 mmHg η συστολική και κάτω από 90 mmHg η διαστολική. Η συνηθισμένη τιμή για ένα άτομο υπολογίζεται από το μέσο όρο των μετρήσεων που γίνονται σε τυχαίες στιγμές. Έτσι ένα άτομο με ικανοποιητικό μέσο όρο μπορεί να έχει περιστασιακές μετρήσεις με υψηλές τιμές που δεν έχουν σημασία. σε άτομα με άλλα προβλήματα, όπως σάκχαρο, ο στόχος είναι ακόμα χαμηλότερη πίεση.
Δεν αρκεί να παίρνει κανείς φάρμακα. Πρέπει να επιτυγχάνεται και η ικανοποιητική μείωση της πίεσης.
Ποιός είναι ο σκοπός της θεραπείας;
Ο σκοπός της θεραπείας δεν είναι μόνο η μείωση της πίεσης αλλά η πρόληψη των επιπλοκών της υπέρτασης. Γι αυτό πρέπει να παρακολουθούμε το άτομο για να βεβαιωθούμε ότι δεν
αναπτύσσει επιπλοκές και δεύτερον πρέπει να φροντίζουμε για τη διόρθωση των άλλων παραγόντων που επίσης ευνοούν την ανάπτυξη επιπλοκών (κάπνισμα-χοληστερίνη κ.α.)
Γιατί ο γιατρός μου αλλάζει διαρκώς θεραπεία;
Ο σκοπός της θεραπείας είναι να επιτευχθεί μια τιμή-στόχος της αρτηριακής πίεσης μέσα σε εβδομάδες ή ακόμα και μήνες. Έτσι, ο γιατρός αρχίζει με μικρή δόση φαρμάκου που προοδευτικά αυξάνει και μπορεί να χρειαστεί να προσθέσει και δεύτερο φάρμακο. Εάν το πρώτο φάρμακο δεν φέρει κανένα αποτέλεσμα, τότε ο γιατρός το αντικαθιστά με άλλο διαφορετικής κατηγορίας. Μερικές φορές μπορεί να χορηγηθεί χάπι συνδυασμού δύο φαρμάκων.
Τι σχέση έχει το κάπνισμα με την υπέρταση;
Με το κάπνισμα ενός τσιγάρου ανεβαίνει παροδικά η πίεση. Ωστόσο, οι καπνιστές δεν έχουν υψηλότερη πίεση από τους μη καπνιστές. ούτε η διακοπή του καπνίσματος θεραπεύει την
υπέρταση. Προσοχή όμως! οι καπνιστές υπερτασικοί έχουν διπλάσιο κίνδυνο καρδιακών και αγγειακών επεισοδίων και θανάτου από τους μη καπνιστές υπερτασικούς.
Έτσι, η πρώτη και σημαντικότερη φροντίδα για τον καπνιστή υπερτασικό είναι η διακοπή του καπνίσματος.
Ο καφές ανεβάζει την πίεση;
Ναι, αλλά οι τακτικοί πότες καφέ αναπτύσσουν εθισμό και η πίεσή τους δεν επηρεάζεται. Ωστόσο, οι δυνατοί και πολλοί καφέδες πρέπει να αποφεύγονται. Δύο με τρεις ελαφροί καφέδες την ημέρα δεν φαίνεται να κάνουν κακό.
Το οινόπνευμα επηρεάζει την πίεση;
Η ασφαλής κατανάλωση οινοπνεύματος που δεν ανεβάζει την πίεση είναι τα 30 με 35 γραμμάρια καθαρού οινοπνεύματος (αιθανόλη) την ημέρα. Αυτή αντιστοιχεί με: 250-300 κυβικά εκατοστά κρασί (δύο ποτήρια του κρασιού ή ένα ποτήρι νερού), ή δύο μεζούρες ουίσκι ή ούζου ή 800 κυβικά εκατοστά μπύρας (τρία ποτήρια). Μεγάλες ποσότητες οινοπνεύματος οδηγούν σε υπέρταση.
Η πορτοκαλάδα ανεβάζει την πίεση;
Όχι βέβαια! Αυτός είναι ένας πολύ διαδεδομένος μύθος που προέρχεται από την ευγενική συνήθεια των κέντρων αιμοδοσίας να προσφέρουν μια πορτοκαλάδα ως αναψυκτικό στους
εθελοντές αιμοδότες.
Πώς πρέπει να προλάβω την ανάπτυξη υπέρτασης;
Δεν μπορούμε βέβαια να αλλάξουμε την κληρονομικότητά μας. Μπορούμε όμως να απομακρύνουμε εκείνους τους παράγοντες που επιτρέπουν ή διευκολύνουν την κληρονομική προδιάθεση να εκδηλωθεί. Ο σημαντικότερος από τους παράγοντες αυτούς είναι το σωματικό βάρος. Η διατήρηση ιδανικού σωματικού βάρους μπορεί να προλάβει ή να μειώσει το βαθμό της υπέρτασης. Άλλοι σημαντικοί διατροφικοί παράγοντες είναι η αποφυγή του αλατιού, των ζωικών λιπών, του υπερβολικού οινοπνεύματος και η αύξηση των τροφών φυτικής προέλευσης που περιέχουν κάλιο. Ωφέλιμη επίσης είναι η σωματική άσκηση καθώς και η αποφυγή του ψυχοκοινωνικού στρες.
Τι πρέπει να κάνω για να αποφύγω το αλάτι;
Δεν θα τρώτε αλμυρά, παστά ή αλλαντικά, πατατάκια, αλμυρούς ξηρούς καρπούς ή αλμυρά μπισκότα κ.λ.π. Διαβάζετε την περιεκτικότητα σε αλάτι (νάτριο κάθε μορφής) των διαφόρων
συσκευασμένων τροφίμων που αγοράζετε. Αντί για πρόσθετο αλάτι βάζετε στο φαγητό λεμόνι, διάφορα μπαχαρικά ή σκόνη μουστάρδας, κάρυ, κρεμμυδιού ή σκόρδου. Μη βάζετε αλατιέρα στο τραπέζι. Μαγειρεύετε τα λαχανικά ελάχιστα για να διατηρήσουν τη γεύση τους και προσθέτετε ντομάτα, μαϊντανό, σέλινο, άνηθο, δυόσμο στο ψάρι, το κοτόπουλο και στο κρέας, ρίγανη, πάπρικα, δενδρολίβανο. Θυμηθείτε πως η γεύση του αλατιού καλύπτει όλες τις άλλες και δεν γίνονται αντιληπτές οι λεπτές γεύσεις του φαγητού σας.
Πώς θα αυξήσω το κάλιο στη διατροφή μου;
Πλούσια σε κάλιο είναι τα φρούτα και τα λαχανικά. ιδιαίτερα πλούσια είναι τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια κ.λ.π), οι μπανάνες, τα δαμάσκηνα, τα βερύκοκκα. Από τα λαχανικά
άφθονο κάλιο έχουν οι ντομάτες, τα λαχανάκια Βρυξελλών, τα σπαράγγια, τα καρότα, οι πατάτες. Εάν τα λαχανικά παραβράσουν φεύγει στο νερό το κάλιο και άλλα άλατα. Πρέπει γι αυτό να βράζουν ελαφρά με λίγο νερό και το ζουμί που βγαίνει να γίνεται σάλτσα.
Πώς θα χάσω βάρος;
Για να χάσει κανείς βάρος πρέπει να τρώει λιγότερες θερμίδες από εκείνες που καίει. Επομένως, χάνετε βάρος όταν η δίαιτά σας είναι φτωχή σε θερμίδες και όταν αυξηθεί η σωματική άσκηση. Η απώλεια βάρους πρέπει να είναι προοδευτική, σταθερή και το αποτέλεσμα να διατηρηθεί. Γι αυτό το σκοπό οι διάφορες ιδιότυπες, επώνυμες δίαιτες του συρμού πρέπει να αποφεύγονται. Είναι αρκετό και συχνά εφικτό να χάνει κανείς ένα κιλό βάρος το δεκαπενθήμερο που αντιστοιχεί σε περίπου 7000 θερμίδες.
Φροντίστε
– Να αποκτήσετε ζυγαριά για να ζυγίζεστε, ζυγαριά για τρόφιμα, μέτρο (μεζούρα) για ρευστά
– Να μάθετε τη θερμιδική αξία των διαφόρων τροφίμων
Τι μπορεί να πετύχω με τη θεραπεία της υπέρτασης;
Μπορεί να προλάβεις τις επιπλοκές της υπέρτασης, δηλαδή πρώιμους θανάτους και αναπηρίες από καρδιακά, εγκεφαλικά και άλλα αγγειακά επεισόδια και άλλες λιγότερο συχνές συνέπειες.
Μετά από πολλές δεκαετίες εφαρμογής της θεραπείας για την υπέρταση και προσεκτικές επιστημονικές μελέτες σε πολλές δεκάδες χιλιάδες υπερτασικών, έχει αποδειχθεί πέρα από κάθε αμφιβολία η αξία της θεραπείας εναντίον της μόνιμα αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Ωστόσο, επειδή οι παραπάνω παθήσεις και οι συνέπειές τους έχουν και άλλα αίτια, μπορεί να συμβούν και όταν γίνεται καλή θεραπεία για την πίεση που όμως θα συνέβαινε πρωϊμότερα και με μεγαλύτερη βαρύτητα χωρίς τη θεραπεία αυτή.
Πώς θα λύσω και τις άλλες απορίες που έχω;
ρωτήστε το γιατρό σας!
